منیر شاهرودی فرمانفرمائیان

تاریخ تولد: سال 1301 خورشیدی مطابق با 1922 میلادی در شهر قزوین، ایران
تاریخ مرگ: سال 1398 خورشیدی مطابق با 2019 میلادی، شهر تهران، کشور ایران

منیر شاهرودی فرمانفرمائیان از کودکی علاقمند به نقاشی گل بود. پدر وی فرش طراحی میکرد و مدیر یک کارگاه قالی بافی نیز بود. بانو منیر در سالهای 1323 خورشیدی تا 1325 خورشیدی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران تحصیل می کرد. علاوه بر نقاشی و مجسمه سازی منیر به جمع آوری آثار مردم بومی ایران نیز مشغول بود

   یک تاریخ هنر نویس و باستان‌ شناس آمریکایی، توجه منیر را به خطوط و فرم‌های پر لطف و خوش‌ ترکیب و ساده ی اشیای باستانی جلب کرد. کمی بعد منیر تصمیم گرفت به مرکز هنرهای آوانگارد در پاریس برود.

زمان جریان جنگ جهانی دوم منیر با کشتی بخار، عازم ایالات متحده آمریکا شد. بمدت سه سال، در مدرسه طراحی پارسونز در رشته ی تصویرسازی مد در دانشگاه کرنل مشغول به تحصیل بود. اواسط دهه ۱۳۳۰ به‌عنوان تصویرگر مُد برای نشریاتی چون تاون، کانتری، و گلامور طراح لباس بود. منیر در این سالها به‌ عنوان گرافیست تجاری و طراح مُد برای فروشگاه‌های بزرگ نیز کار می‌کرد. در همین زمان بود که با اندی وارهول ملاقات کرد. دوستی میان منیر و اندی ادامه داشت. سالها بعد اندی یکی از طرح های سیلک اسکرین خود از مجموعه ی مرلین مونرو را به منیر هدیه داد.

تغییر نام خانوادگی منیر

پس از ازدواج منیر با ابوالبشر فرمانفرمائیان، دانشجوی حقوق در دانشگاه کلمبیا، منیر نام خانوادگی فرمانفرمائیان را به‌عنوان نام هنری خود برگزید.

برخی از آثار منیر سال 1958 در دوسالانه ونیز به نمایش درآمد. یکی از نقاشی های انتزاعی منیر در نخستین دوسالانه تهران در سال 1337 مدال طلا گرفت. منیر در سالهای بعد به مناطق مختلف ایران سفرها داشت و با فرهنگ بومی و سنت ایرانیان آشناتر شد. در طی این سفرها وی تعدادی نقاشی قهوه خانه ای، قطعه های نقاشی پشت شیشه ای، انبوهی از جواهرات نقره ی ترکمن ها، چندین در، قابهای پنجره و پنل های دیواری نقاشی شده، گردآوری کرد.

در اواخر دهه ۴۰ خورشیدی بود که منیر به سبک ویژه خودش یعنی ترکیب تکنیک قدیمی نقاشی پشت شیشه، آینه‌کاری، خاتم‌کاری، هندسه و طراحی معمارانه دست یافت. پیش از منیر کسی این نمونه کار را به‌عنوان اثر هنری مستقل ارائه نکرده بود.

آثار زیبای سفارشی منیر

پانل هایی بزرگ برای هتل لاله.

دو عدد آینه بزرگ برای فرهنگسرای نیاوران.
یک پانل اتاق خواب در کاخ نیاوران، یک مجسمه برای باغ موزه فرش و آثاری برای خانه‌های خصوصی اشاره کرد.

انقلاب سال 1357 برای منیر 26 سال سکونت در نیویورک را در پی داشت. زیرا پس از انقلاب، خانه و بسیاری از آثارش مصادره شد و بار دیگر خلق آثارش را در آمریکا از سر گرفت.

بازگشت منیر به ایران

در سال میلادی ۱۳۸۳ مطابق با ۲۰۰۴میلادی با بازگشت دوباره به ایران استودیوی خویش را گشود. تمام تمرکز خویش را بر خلق مجدد آثاری که در دهه ۷۰ ارائه داده بود، معطوف کرد.

برای نخستین بار پس از انقلاب، اثر حجمی از منیر فرمانفرمائیان با عنوان «آب روشنایی است» در «نمایشگاه باغ ایرانی» به نمایش درآمد. منیر فرمانفرمائیان تنها هنرمندی است که در ۴۰ سال اخیر از ترکیب آینه‌کاری، اشکال هندسی، نقش‌مایه‌ها و نقاشی پشت شیشه استفاده کرده تا آثار مدرن خود را خلق کند. سبک متمایز او، که در اواخر دهه ۴۰ و دهه ۵۰ شکل گرفت، از پیوندهای قوی و عمیق با کشورش و کارآموزی در نیویورک نشئات گرفته است. در سال ۲۰۱۵، فرمانفرمائیان نخستین هنرمند ایرانی بود که آثارش در یک نمایشگاه انفرادی در موزه گوگنهایم به نمایش درآمد. در ۲۴ آذر ۱۳۹۶ تالار دائمی منیر فرمانفرمائیان در  باغ موزه ی نگارستان افتتاح شد. فرمانفرماییان در سال ۲۰۱۵ به عنوان یکی از 100 زن تاثیر گذار بی بی سی معرفی شد.

منیر بدون شک گرانقدرترین هنرمند این عصر ايران است. آثار منیر بیش از نیم قرن پیوسته میان اشکال منظم و ریتمیک هنرهای سنتی با رویکردهای انتزاعی مدرنیستی سیر کرده اند. هنر وی در نگاه نخست بر دو اصل نقوش تزئینی و آینه استوار است. اما واضح است که منیر این اصول را از هنرهای سنتی ایرانی الهام گرفته است و آنها را با هنر آینه کاری ادغام کرده.

زمانی که منیر از هنرش صحبت میکند

هندسه مرا به زادگاهم برگرداند، به مربع، مثلث و دایره. به مشاهدات کودکی من و تجربه حضور در میان زیبایی برآمده از این مرز و بوم. همه چیز برایم معنای تازه ای یافت: مکعب، استوانه و منشور.

منیر در سراسر دنیا گالری های انفرادی و گروهی برگزار کرده است و چند مجموعه از کلکسیون آثار او در موزه هایی چون
موزه گوگنهایم، نیویورک ۱۳۹۳.
موزه هنرهای معاصر تهران.
موزه مهر هنر، گنجینه بانک کشاورزی، تهران ۱۳۵۶ قرار دارند.

کتابهای منیر

هندسه کیهانی سال 2011.

باغ آیینه به همراه زهرا هوشمند.
اندوه.

ایران دل
چشم و روح من است
منیر شاهرودی فرمانفرمایان

Iran Is My Heart
My Eyes And My Soul
-Monir Shahroudy FarmanFarmaian